Vrede of gerechtigheid in Israël?

Joden zijn een mysterie voor Vlamingen, zowel voor de weinige antisemieten als de weinige filosemieten en de vele onverschilligen. Hun geschiedenis is ruwweg bekend, maar de joodse godsdienst niet. Wat is halacha, eroev, kadosj, Talmoed en kasjroet? De Nederlander Klaas Smelik ontraadselde in 2012 het jodendom in zijn boek “Geschreven Leven”. Hij doceert sedert 2005 Hebreeuws en jodendom aan de UGent en hij leidt het Etty Hillesum Onderzoekscentrum. Hillesum was een Joods-Nederlandse auteur.

Klaas Smelik is protestants theoloog, schrijver (onder meer van detectiveverhalen) en leeft op joodse wijze. Hij bezoekt regelmatig de synagoge van de kleine Joodse Gemeente Zeeland in Middelburg, op een uur rijden van Gent.
Na het boek “Herleefde Tijd”, over de geschiedenis van het Joodse volk, werd “Geschreven Leven” het tweede werk over het jodendom, een schriftreligie met als middelpunt een boekrol, de Tora, waarin de God van Israël zich openbaart. Uitgever Acco mikte op de brede markt, want in Vlaanderen is er niets actueels en fris in dat genre en in Nederland is het ook magertjes gesteld. De insteek van Smelik is neutraal en wetenschappelijk.

Essentieel voor het jodendom is de hechte band tussen God, de Tora, het volk en het land Israël, onderstreept Smelik. In 1948 bij de stichting van de staat Israël waren christenen ontsteld, want hun Heilig Land ontglipte hun. Het jodendom is meer dan een religie en ten diepste verbonden met een Volk en een Land met hoofdletters. De Arabieren zien evenmin het jodendom als een eenheid van een godsdienst, een volk en een land. Niet-Joden begrijpen daarom de hardnekkige en eeuwenoude terugkeerbeweging naar Israël niet. Een raad van Klaas Smelik: “De niet-Joden, de gojim, van Vlaanderen mogen zich niet blind staren op een Antwerps verschijnsel, in België dan toch: de chassiedim. Zij zijn zeer streng in de leer en door hun kledij en haartooi opvallend zichtbaar. Bovendien hebben de chassidiem kroostrijke gezinnen wat hun sterke aanwas deels verklaart. Door de band volgen 10 à 15 procent van de Joden de Tora en 85 procent schaart zich achter het judaïsme omwille van de traditie. Voor de meerderheid van de Joden telt de cultuur van het jodendom wat zich kan uiten in het onderhouden van enkele halachische voorschriften. De halacha is de praktische uitwerking van zowel de schriftelijke Tora met haar 613 geboden als de mondelinge Tora.”

Het derde boek van Klaas Smelik, “Tussen hoop en catastrofe”, laveert rond de haat en het begrip die men kan voelen voor het Israëlisch-Palestijnse conflict. Dat conflict wekt veel meer emoties op, ook bij ons, dan andere oorlogshaarden. Men kiest partij zonder altijd goed geïnformeerd te zijn. In het Midden-Oosten gaat het conflict om het bezit van land, van grondgebied – wat al in zijn vorige boeken werd gesteld. De zionisten willen grondgebied voor een eigen staat. De Arabische wereld wil geen duimbreed grond afstaan voor het stichten van het Joodse nationaal huis. Beide partijen hebben duidelijke argumenten voor hun keuze in het conflict, aldus Smelik. Om hun verlangens te realiseren, hebben beide partijen geweld gebruikt.

Smelik kiest voor de vrede als einddoel van het conflict, niet het heroveren van verloren gegaan islamitisch grondgebied of het verwerkelijken van Bijbelse beloften over het herstel van Israël aan beide zijden van de Jordaan. Met dat uitgangspunt zal niet iedereen het eens zijn, weet Smelik. Het is inderdaad aantrekkelijker de tegenpartij als de schuldige aan te wijzen en het conflict tot in der eeuwigheid te bestendigen. In de geschiedenis van de mensheid heeft onrecht keer op keer gezegevierd over recht. Voorbeelden zijn de slaven uit Afrika, de Armeniërs in het Osmaanse Rijk, de christenen in het Midden-Oosten, de katharen in Frankrijk en de Joden in Europa.
Klaas Smelik betreedt erudiet, met goed geschreven zinnen en elegante woorden, een mijnenveld. De verdenking of beschuldiging pro-Israël of tegen de Palestijnen te zijn, bespringt elke onderlegde en elke domme auteur over het Midden-Oostenconflict. De ruzie met doden, terreur, foltering en oorlogen duurt reeds honderd jaar. Klaas Smelik lukt erin eerlijk en objectief door de wirwar te geraken. Voor zowel Vlamingen als Nederlanders schreef hij een uitmuntende historisch-politieke reisgids. Warm aanbevolen, zoals zijn vorige boeken.